Powstanie i rozbudowa bazy

W okresie pierwszej wojny światowej niemiecka marynarka wojenna posiadała własne sterowce. Wykorzystywała je przede wszystkim do zadań zwiadowczych. Wybudowałą dla nich 16 baz w różnych miejscowościach na terenie ówczesnej Rzeszy.

Jedną z największych, jeżeli nie największą, bazę sterowcó dla Kaiserliche Marine wybudowano w odległości (w prostej linii) 7,5 km na północny wschód od centrum Słupska (wówczas Stolp). W szczerym polu od podstaw kosztem 10 milonów marek zbudowano pełną infrastrukturę dla sprawnego funkcjonowania tego rodzaju bazy. Można przypuszczać, że o wyborze tej lokalizacji, oprócz terenu, położenia, zdecydowała mała stacja kolejowa Jezierzyce (wóczas Jeseritz). Położona była na linii kolejowej Berlin-Gdańsk, a w jej pobliżu istniała możliwość dobudowania dodatkowych torowisk bocznic kolejowych.

Budowę rozpoczęto na początku 1915 r. Oprócz fachowców niezbędnych do budowy skomplikowanych budowli i urządzeń technicznych zatrudniano zwykłych robotników budowlanych, a także prawdopodobnie jeńców wojennych. Postęp robót był duży, gdyż trwała wojna i baza byłą niezbędnie potrzebna. Należy się spodziwać, że nie projektowano jej od podstaw, a najwyżej dokonano przeprojektowania projektów wykorzystanych przy budowie wcześniejszych baz. Na dotąd pustym polu jak przysłowiowe grzyby po deszczy wyrastały kolejne obiekty:

- zespół budynków koszarowych,

- warsztaty remontowe wraz z wieżą ciśnień zasilającą bazę w wodę,

- budynek radiostacji,

- stacja meteorlogiczna,

- wytwórnia wodoru,

- naziemny zbiornik na wodór,

- podziemne zbiorniki na wodór,

- podziemne zbiorniki na paliwo do silników spalinowych,

- sieć instalacji gazowych, wodnych, elektrycznych,

- magazyn bomb,

- ciągnące sie setkami metrów ogrodzenie złożone z potężnych betonowych słupów z rozpastartą na nich siecią drutów kolczastych.

Serce całej bazy były oczywiście hangary dla sterowców. Te potężne maszyny latające wbrew pozorom były stosunkowo delikatne i wymagały "garażowania". Pierwszy sterowiec, który przyleciał do Seddin-Jeseritz 14 lipca 1915 r., L 5, był przechowywany w nieukończonym jeszcze hangarze "Berta". Oficjalne zakończenie budowy nastąpiło tydzień później. Drugi hangar o nazwie "Anna" budowano dłużej, gdyż jak się okazało, firmy produkujące sterowce budowały je coraz większe, a w związku z tym potrzebny był hangar, który byłby w stanie je pomieścić. Ponadto przewidywano, że hangar "Anna" będzie mieścił jednocześnie dwa sterowce obok siebie. Zatem musiał być większy od tego pierwszego. Ukończono jego budowę prawdopodobnie w październiku 1915 r. W związku ze zmianą kodyfikacji hangarów baz sterowców, również w Seddin-Jeseritz dokonano zmian nazw hangarów. Zasada była taka, że nazwy hangarów musiały zaczynać się od dwóch pierwszych liter miejscowości, w której znajdowała się baza. W przypadku Seddin-Jeseritz było to "se". "Anna" stała się hangarem o nazwie "Selinda", a "Berta" -"Selim".

Niewątpliwie na lądowiskach za i przed hangarami ustawione były specjalne maszty służące do cumowania sterowców podsczas lądowania.

W bazie wybudowany drogi komunikacyjne. Główna prowadziła ze stacji kolejowej, przecinając bazę dochodziła do Bukówki (dawniej Bukau).

Koszary bazy składały się z wielu budynków o różnym przeznaczeniu. Przede wszystkim były tam pomieszczenia mieszkalne dla marynarzy, podoficerów i oficerów. Nieodłącznym elementem każdych koszar jest stołówka. Dla oficerów przeznaczone było kasyno. Ze względów sanitarnych niezbędna była też łaźnia. Ponadto dla właściwego funkcjonowania bazy w budynkach musiały być rozmieszczone pomieszczenia biurowe i kancelaryjne oraz podręczne magazyny.

Za głównym budynkiem koszarowym znajdował się plac apelowy.

Naprzeciwko zespołu koszarowego znajdowały się obiekty techniczne bazy. Były to warsztaty remontowe wraz z wybudowaną w ich kompleksie wieżą ciśnień, wytwórnia wodoru oraz zbiorniki do magazynowania wytworzonego gazu. 

Do warsztatów i wytwórni wodorów poprowadzona była wielotorowa bocznica kolejowa. Jedna nitka bocznicy prowadziła do hangarów. Należy przypuszczać, że służyła także do transportu bomb do magazynu bombowego.

Wieża ciśnień zabudowana była budowlą wieżową wzniesioną przy halach warsztatów. Trudno dzisiaj stwierdzić ile było wówczas hal warsztatowych, gdyż po pierwszej wojnie światowej mogły być rozbudowane. Zachowana poniemiecka mapa z tamtego okresu wskazuje, że najprawdopodobniej były to trzy hale.

Wytwórnię wodoru wybudowała specjalistyczna firma "Bamag", sprowadzona z centralnej Rzeszy. Ona stworzyła system produkcji i rozporowadzania. Z wytwórni wodór był rozprowadzany specjalnymi rurami do zbiorników, gdzie był magazynowany. Stąd z kolei był przetaczany rurociągiem do hangarów. Ponadto wytwórnia wodoru produkowała ten gaz na potrzeby innych baz sterowców. Ze stacji Jezierzyce przetaczano w pobliże zbiorników cysterny kolejowe. Po zatankowaniu odjeżdżały do miejsc przeznaczenia. Zbiornik zewnętrzny magazynował do 20 tys. metrów sześciennych wodoru, a zbiorniki podziemne były w stanie pomieścić dodatkowo 40 tysięcy (niektóre opracowania podają 25 tys., czyli 25 zbiorników po 1 tys. metrów sześciennych każdy). Dzienna produkcja wywtórni wynosiła w 1917 r. prawie 20 tys. metrów sześciennych, a w 1918 r. trochę przekraczała tę wielkość.

Pomiędzy hangarami znajdowały się podziemne zbiorniki na paliwo do silników spalinowych sterowców firmy Martini-Hunecke o pojemności 40 tys. litrów.

Z dala od wszystkich obiektów bazy w podziemnym bunkrze znajdował się magazyn bomb. Przestronne pomieszczenia wewnątrz służyły do ich składowania. Transport z bocznicy kolejowej do magazyny odbywał i się zapewne przy pomocy jakiegoś pojazdu. Wewnątrz w bunkrze znajdowały się suwnice, ułatwiające przemieszczanie ciężkich, groźnych ładunków.

Ze względu na trwającą wojnę i szerokim wykorzystaniu przez Niemcy sterowców do działań wojennych bazę otwarto w dużym pośpiechu w połowie 1915 r. Pierwszy bazujący tu sterowiec przechowywano w niewykończonym jeszcze hangarze.

Bazę obsadził X Oddział Wydzielony Statków Powietrznych Marynarki Wojennej (X Marine-Luftschiff-Detachement). Była to, jak nazwa wskazuje, jednostka niemieckiej marynarki wojennej (Kaiserliche Marine). W późniejszym okresie zmieniano nazwy, a od 1 kwietnia 1916 r. był to 7. Marine-Luftschiff-Trupp Seddin.

Pierwsza skromna obsada bazy, licząca czterech żołnierzy z 61.pułku piechoty (podoficer i trzech szeregowych), przybyła do Seddin-Jeseritz na początku czerwca 1915 r. Przeznaczeni byli do pełnienia służby wartowniczej. W kolejnych transportach dostarczono 98 marynarzy. Pierwszym dowódcą bzy był por. mar. Ohling. W różnych okresach stan osobowy dochodził do prawie 500 żołnierzy. Nie stanowili oni załóg sterowców. Te przylatywały do bazy z własnymi załogami. Marynarze w bazie obsługiwali jej obiekty, starty i lądowania sterowców (wprowadzanie do hangaru, łapanie i trzymanie cum przy lądowaniu, wyprowadzanie z hangaru, asysta przy starcie). Według Marcina Barnowskiego 60 żołnierzy bazy było wartownikami. Wystarczało to na wystawienie 9 posterunków. Jest możliwe, że do służby wartowniczej wykorzystano również marynarzy.

Opracowano na podstawie: M. Barnowski, Boskie cygara. Sterowce z Jezierzyc. Ustka 2012, s. 48-50; http://www.stolp.de/garnison/articles/stationierung_flieger.html; 28.03.2016 r.

Już w trakcie wojny sterowce utraciły swoje znaczenie militarne. Znaleziono sposób na ich niszczenie przez samoloty. Od listopada 1917 r. zaprzestano lotów bojowych z Seddin-Jeseritz. W ostatnim roku wojny hangar "Selim" wykorzystywano do przechowywania 20 samolotów lotnictwa morskiego. W pobliżu koszar, po drugiej stronie od hangarów sterowców wybudowano duży hangar na samoloty. Lądowisko sterowców wykorzystywano jako lotnisko.

W 1920 r. do bazy w Seddin-Jeseritz przybyła komisja sojusznicza. W ustaleniach powojennych Niemcom zakazano posiadania lotnictwa wojskowego. To zdecydowało o losach bazy. Znajdujące się tu trzy sterowce stały się zdobyczą wojenną Francji, Włoch i Japonii. Odddział 7. Marine-Luftschiff-Trupp Seddin został rozwiązany 10 grudnia 1920 r. Komisja sojusznicza podjęła decyzję o rozebraniu hangarów sterowców. Jest możliwe, że dzięki argumentom, wysuwanym przez członka tej komisji, włoskiego generała Umberto Nobile, zezwolono na pozostawienie mniejszego hangaru ("Selim") oraz infrastruktury pomocniczej bazy. Hangar "Selinda" rozebrano w latach 1921-1923. Jego konstrukcja została wysłana transportem kolejowym do włoskiego Grottaglie. Miała być tam wykorzystana do budowy nowego hangaru dla włoskich sterowców. Transport w niewyjśnionych okolicznościach zaginął gdzieś w Austrii.

Bazę wydzierżawiono 19 września niemieckiej prywatnej spółce Luftfahrzeug Gesellschaft m.b.H. (jako miejsce firmy spółka podawała Seddin koło Słupska na Pomorzu). Początkowo zajmowała się rozbiórką i przerabianiem sterowców przeznaczonych do zniszczenia. Z nich wytwarzano łyżki, noże, widelce, gumowane plandeki, fartuchy, płaszcze. Z czasem przeszli na produkcję motorowerów z przyczepką napędową (bardzo oryginalna konstrukcja), maszyn rolniczych, pontonów, składanych łodzi, spadochronów, balonów lotniczych. W późniejszym okresie wyprodukowali trzy małe sterowce, które byly wykorzystywana jako latające powierzchnie reklamowe.

W okresie międzywojennym w Seddin-Jeseritz dwukrotnie (w 1926 i 1928 r.) lądowały sterowce dowodzone przez gen. Umberto Nobile. Były to międzylądowania w drodze na Biegun Północny.

Po reaktywacji niemieckiego lotnictwa wojskowego w latach trzydziestych lądowisko sterowców w Seddin-Jeseritz zostało przejęte przez Luftwaffe. Wykorzystywano je jako lotnisko szkoleniowe dla szkoły pilotów wojskowych w Redzikowie. Nosiło nazwę Deutsch-Buckow (Niemiecka Bukówka). Lotnisko to wykorzystywano podczas drugiej wojny światowej w tym samym celu.

W czasie drugiej wojny światowej jezierzycka spółka produkowała spadochrony i balony zaporowe.

Opracowano na podstawie: M. Barnowski, Boskie cygara. Sterowce z Jezierzyc. Ustka 2012, s. 88-99, 116-117; http://www.stolp.de/garnison/articles/stationierung_flieger.html; 28.03.2016 r.

Po zakończeniu wojny w polskich Jezierzycach w warsztatach po bazie powstały warsztaty lotnicze. Lądowisko jeszcze krótko służyło jako lotnisko, potem przekształcono je na pola uprawne. Warsztaty przejęła Słupska fabryka Urządzeń Transportowych, przekształcona później na "ZREMB".

Hangar "Selim" służył jako magazyn. Podczas prac spawalniczych w konstrukcji obiektu 6 września 1989 r. doszło do zaprószenia ognia. Pożar strawił cały obiekt z wyjątkiem ścian. Podczas akcji gaśniczej zginęło dwóch strażaków.

Opracowano na podstawie: M. Barnowski, Boskie cygara. Sterowce z Jezierzyc. Ustka 2012, s. 118-123; http://www.stolp.de/garnison/articles/stationierung_flieger.html; 28.03.2016 r.